ไนโตรเจนออกไซด์ (Nitrogen Oxide หรือ NOx)
Nitrogen Oxides หรือ NOx เป็นคำรวมๆที่เรียก ก๊าซที่มีความไว (Highly reactive gases) โดยก๊าซในกลุ่มนี้ประกอบด้วย Nitrogen และ oxygen ในสัดส่วนที่แตกต่างกัน ส่วนใหญ่ของ NOx เป็นก๊าสที่ไม่มีสี ไม่มีกลิ่น ยกเว้น Nitrogen dioxide ที่รวมกับอนุภาคต่างๆในอากาศ ทำให้สามารถเห็นเป็นชั้นสี น้ำตาลแดง
Nitrogen oxide จะเกิดเมื่อเชื้อเพลิงถูกเผ่าไหม้ที่อุณหภูมิสูง โดยแหล่งกำเนิดส่วนใหญ่จาก การเผาไหม่เชื้อเพลิงของรถยนต์ ของโรงไฟฟ้า หรือโรงงานอุตสาหกรรมต่างๆ รวมถึงการเผาไหม้เชื้อเพลิงในอาคารบ้านเรือนต่างๆ นอกจากนี้ NOx ก็สามารถเกิดขึ้นได้ตามธรรมชาติด้วย
ความสำคัญของ NOx
NOx เป็นก๊าซตัวหนึ่งที่สามารถทำปฏิกิริยาจนเกิดก๊าซโอโซนในระดับพื้นดิน ซึ่ง ozone เป็นสารที่ทำให้เกิดปัญหาของระบบทางเดินหายใจที่สำคัญตัวหนึ่ง
Nox สามารถที่จะไปทำปฏิกิริยากับอนุภาคของไนเตรท (Nitrate Particles) , หรือละอองฝอยที่อยู่ในอากาศที่เป็นกรด (acid aerosols) รวมถึงก๊าซไนโตรเจนไดออกไซด์ ( NO2) ซึ่งสารที่กล่าวมาทั้งหมด ทำให้เกิดปัญหาต่อระบบทางเดินหายใจ และทำให้เกิดฝนกรด
NOx มีส่วนทำให้เกิดสารไนเตรทซึ่งเป็นสารอาหารของพืช ทำให้พืชน้ำเจริญมากเกินไปจนทำให้คุณภาพน้ำแย่ลง
NOx มีส่วนทำให้อนุภาคในอากาศมีการเปลี่ยนแปลงไป ทำให้ทัศนวิสัยในการมองเห็นลดลง โดยเฉพาะในสวนสาธารณะ
NOx สามารถไปทำกริยาทางเคมี จนทำให้เกิดสารเคมีที่เป็นอันตราย
NOx มีส่วนทำให้เกิดโรคร้อน (global warming).
NOx และสารประกอบอื่นที่เกิดจาก NOx เป็นมลพิษที่สามารถที่ถูกพัดพาไปเป็นระยะทางที่ไกลจากแหล่งกำเนิดมลพิษ นั่นคือปัญหาที่เกิดจาก NOx ไม่ได้จำกัดบริเวณเฉพาะที่แหล่งกำเนิด NOx เท่านั้น การควบคุม NOx ที่ได้ผลจึงต้องทำในรูปของการควบคุมพื้นที่โดยรอบ (Regional Perspective) แทนที่จะควบคุมเฉพาะจุดที่เป็นแหล่งกำเนิด
ผลกระทบต่อสุขภาพและสิ่งแวดล้อม
ผลกระทบต่อสุขภาพและสิ่งแวดล้อมจาก NOx นั้นมีได้หลายรูปแบบ เนื่องจาก Nitrogen Oxide มีสารประกอบหลายตัวที่อยู่ในกลุ่มของ Nitrogen Oxide ได้แก่ Nitrogen dioxide , Nitric Acid , Nitrous Oxide ,Nitric และ Nitric Oxide สรุป ผลต่อสุขภาพและสิ่งแวดล้อม มีดังนี้
ทำให้เกิดก๊าซโอโซนในระดับพื้นดิน (Smog) ซึ่งเกิดขึ้นจากการทำปฏิกิริยาระหว่าง NOx กับสารระเหยอินทรีย์ (Volatile Organic Compound หรือ VOC) โดยมีแสงแดดเป็นตัวเร่งปฏิกริยา ประชากรกลุ่มเสี่ยงต่อการรับผลกระทบได้แก่ เด็ก คนชรา ผู้ที่เป็นโรคปอดหรือหลอดลมเช่นโรคหอบหืด และผู้ที่ทำงานหรือออกกำลังกายนอกบ้าน ซึ่งเมื่อสัมผัสเป็นเวลานานๆอยู่เป็นประจำ ก็จะทำให้มีการทำลายของเนื้อปอด ทำให้การทำงานของปอดลดลง นอกจากนั้น Ozone สามารถจะถูกพัดพาไปได้ไกลจากแหล่งกำเนิดมลพิษ ทำให้เกิดผลกับประชาชนหรือสิ่งแวดล้อมที่อยู่ห่างไกลออกไปได้ รวมถึงมีผลต่อการลดผลผลิตทางการเกษตรด้วย
ฝนกรด Nox และ Sox สามารถที่จะทำปฏิกิริยากับสารอื่นในอากาศทำให้เกิดกรด และเมื่อตกลงมายังพื้นผิวโลกไม่ว่าจะเป็นฝน หมอก หิมะ หรืออนุภาคแห้ง และบางทีสามารถที่จะถูกพาไปได้ไกลหลายร้อยไมล็ ฝนกรดจะทำให้เกิดการกัดกร่อน อาคารบ้านเรือน รถยนต์ อนุสาวรีย์หรือโบราณสถานต่างๆ และทำให้แหล่งน้ำต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นแม่น้ำ ทะเลสาบ มีความเป็นกรดและไม่เหมาะต่อการดำรงชีวิตตามปรกติของพืชหรือสัตว์ที่อาศัยในแหล่วงน้ำนั้น
ฝุ่นละอองขนาดเล็ก NOx ทำปฏิกิริยากับแอมโมเนีย หรือความชื้น หรือสารประกอบอื่นในอากาศ ทำให้เกิด Nitric acid หรือฝุ่นละอองขนาดเล็กอื่นๆ และฝุ่นละอองขนาดเล็กดังกล่าวทำให้มีผลต่อระบบหายใจ และทำลายเนื้อปอด และเป็นสาเหตุของการตายก่อนเวลาอันสมควร อนุภาคที่มีขนาดเล็กจะเข้าไปยังระบบทางเดินหายใจได้ลึก ทำให้ผู้ที่มีโรคของระบบทางเดินหายใจอยู่แล้ว มีอาการแย่ลงจากเดิม เช่นผู้ที่มีถุงลมโป่งพอง หลอดลมอักเสบ และทำให้ผู้ที่เป็นโรคหัวใจมีอาการแย่ลงจากเดิม
คูณภาพของแหล่งน้ำแย่ลง การที่มีปริมาณ Nitrogen ในน้ำสูงขึ้น โดยเฉพาะบริเวณชายฝั่ง จะทำให้รบกวนสมดุลของสารอาหารต่างๆในแหล่งน้ำ ทำให้พืชน้ำบางชนิดเจริญเติบโตมากเกินไปจนเป็นเหตุให้เกิดการลดของปริมาณ oxygen ที่ละลายในน้ำ ทำให้ลดจำนวนประชากรของปลา และหอย
การเปลี่ยนแปลงของดินฟ้าอากาศ Nitrous Oxide (N2O) ซึ่งอยู่ในตระกูลของ Nitrogen oxide เป็นสารที่ทำให้เกิดปฏิกิริยาเรือนกระจก (Greenhouse effect) ถ้ามีการสะสมในบรรยากาศในปริมาณที่มาก จะทำให้อุณหภูมิของโลกค่อยๆสูงขึ้น ซึ่งจะเป็นปัจจัยเสี่ยงต่อมนุษยชาติ ทำให้ระดับน้ำทะเลสูงขึ้น และทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงอย่างใหญ่หลวงต่อพืชและสัตว์
สารเคมีที่เป็นพิษ NOx ทำปฏิกิริยากับสารต่างๆ โดยเฉพาะสารอินทรย์ หรืออาจจะเป็น ozone จะได้สารประกอบตัวใหม่ที่เป็นพิษ ซึ่งบางตัวเป็นสารเหตุของการผ่าเหล่า (Biological mutation) โดยตัวอย่างของสารประกอบที่เกิดขึ้นที่เป็นพิษ เช่น nitrate radical, nitroarenes, and nitrosamines.
การลดทัศนวิสัยของการมองเห็น อนุภาคของไนเตรท และ Nitrogen dioxide จะขัดขวางการผ่านของแสงอาทิตย์ ทำให้ทัศนวิสัยในการมองเห็นลดลง โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเขตเมือง หรือสวนสาธารณะต่างๆ
